Kako nastaje med

Da bi smo bolje shvatili šta je med moracemo se ukratko zabaviti time od cega med nastaje i koliko tome pčele doprinose svojom aktivnošcu.

Glavna sirovna kojom se pcele služe prilikom stvaranja svoje slatke rezerve, koju mi nazivamo med, jeste nektar. Nektar je slatka tecnost koju izlucuju posebne žlezde smještene u cvijetu a ponekad i van cvijeta biljke. Žlijezde koje luce nektar nazivaju se nektarije.

Pored cvijetnog i van cvijetnog nektara pcele takode skupljaju i izvjesne druge slatke lucevine iz lišca i slatke materije koje nastaju, kao posledica aktivnosti biljnih vaši i nekih drugih insekata na biljkama. Na ovakav nacin dobijen med poznat je pod imenom mediljka ili medljikovac.

Nektar je u prvom redu rastvor šecera u vodi zajedno sa manjim kolicinama mineralnih materija, enzima, vitamina, prirodriih boja i mirišljavih supstanci koje ce kasnije dati medu karakteristican miris, ukus i boju. Kolicina izlucenog nektara varira u zavisnosti od vrste biljke, njene bujnosti i uslova sredine kao što su padavine, temperatura, kolicina svetlosti, nadmorska visina, tip zemljišta i prisustvo minerala. Da bi nektar bio izlucen, biljne celije moraju da nabubre i da time slatke materije rastvorene u vodi izvrše jak pritisak na zidove nektarija. Pošto zidovi celija ne mogu odoljeti tom pritisku, na površini celicnih opni u vidu minijaturnih kapljica koje se stapaju sa kapljicama iz susjednih celija i tako formiraju vece kapljice. Pod uticajem spoljne temperature i drugih faktora nektar gubi dio vode tako da se koncentracija šecera povecava. Kolicina šecera u nektaru krece se od 20 do 55 procenata. Ukoliko je nektar siromašniji u šeceru, utoliko ce biti manje privlacan za pcele. Na drugoj strani i prevelika koncentracija šecera koja nastaje za suvih i vjetrovitih dana onemogucava efikasno sakupljanje.

Hladna kiša sa iznenadnim padom temperature dovodi do prekida lucenja nektara. Pad temperature od nekih 10o C dovodi u zastoj pretvaranje skroba unutar biljke u šecere, u prvom redu u saharozu, koja je glavni sastojak nektara.

Prilikom posjete cvjetova pcele otkrivaju nektar i pomocu jezika ga uvlace u usni otvor i dalje u medni želudac koji je odvojen od organa za varenje specijalnim ventilom. Ovaj ventil iz mednog želuca propušta samo onoliko hrane koliko je potrebno pceli da popuni utrošak energije organizma; a ostali i najveci dio nektara pcela donosi u košnicu i predaje mladim clanovima zajednice koje taj nektar smiještaju u celije da kroz intenzivnu aktivnost kucnih pcela u toku narednih dana bude osloboden višak vode i da saharoza pod uticajem enzimna invertaze pretvori se u proste šecere glukozu (groždani šecer) i fruktozu (vocni šecer). Konacno, tako preraden nektar dobija još izvjesne osobine i kao med pcele ga pokrivaju finim belim voštanim poklopcima. Na svoj nacin tako svaka voštana celija postaje konzerva za sebe, a citav okvir zrelog meda prava riznica uskladištene energije.

Da bi pčele proizvele jedan kilogram zrelog meda potrebno je da sakupe najmanje tri puta više nektara. Zato je potrebno i 200.000 izleta pcela. Samo jedna pcela obide 150 cvetova da bi napunila medni želudac i tovar donela u košnicu. Pcela sakuplja nektar u neposrednoj okolini košnice pa do razdaljine i do nekoliko kilometara. Ukoliko je paša udaljenija, utoliko je efekat sakupljanja manji i obrnuto.

Dobijanje meda iz košnice

U savremenim košnicama med je smješten u okvirima sa voštanim satovima koji se vade kada su celije najvecim dijelom poklopljene što je znak da je takav med zreo i stabilizovan. U ovakvim okvirima ne treba da ima pcelinjeg legla koji cine larve i poklopljeno leglo. Najbolji med se dobija iz košnica nastavljaca i to iz nastavaka iz kojih se ne izvodi leglo.

Pošto su okviri sa medom ili citavi nastavci uzeti od pcelinjih društava, oni se prenose u prostoriju za istresanje meda. Ta prostorija mora biti cista i zagrijana a mašina za istresanje, sprave za skidanje medenih poklopaca i posude za prijem meda napravljene od nerdajuceg materijala i podobne za lako cišcenje. U centrifugi (vrcaljki) ili mašini za istresanje. Med izlazi iz otvorenog saca pod uticajem centrifugalne sile. Tako istresen med sliva se niz zidove centrifuge i kroz slavinu odliva preko sita u posudu. Na situ se zadrže sitni parcici voska. Ukoliko se ne upotrebljava sito, med se posle istresanja može ostaviti i sve ono što bi normalno ostalo na situ, naci ce se na površini meda i može se lako skinuti naknadno. Ovaj skinuti dio ima dosta i cvetnog praha koji se u manjoj ili vecoj mjeri nalazi u svakom medu. Zbog toga je skinuti dio cijenjen kod nekih pcelara i upucenijih potrošaca.

Kad je med dospio u kante, one se pokrivaju i smiještaju u prostorije sa umjerenom temperaturom od oko 21o C. te prostorije ne smiju biti vlažne. Ovim bi se kod proizvodaca završio citav proces i takav med predstavlja pravi prirodni proizvod. Ukoliko med od proizvodaca bude otkupljen od strane trgovackih preduzeca koja se bave pakovanjem i prodajom meda, ovaj proizvod ce biti verovatno zagrijavan tipiziran do dozvoljene granice i pakovan u uobicajenu staklenu ambalažu u kojoj dolazi do potrošaca.

Sem tecnog meda, iz košnice se med može vaditi u sacu, u vidu specijalnih kockastih formi koje se obicno zovu boksesi ili sekcije. Med u sacu može biti sjecen i pakovan u plasticne kutije ili u tegle zaliven tecnim medom.

Vrste meda prema porijeklu

Postoje razlicili nacini klasifikacije meda. U prvom redu med se oznacava prema vrsti biljke na kojoj pcele sakupljaju nektar. U najvecem broju slucajeva pcele iz jedne košnice se ne drže uvjek jedne te iste vrste biljke. Ovo se dogada samo onda ako u okolini u to vrijeme nema drugih biljaka u cvetu ili su u pitanju velike površine poljoprivrednih kultura kao što su, suncokret, lucerka, lavanda, uljana repica ili površine kao što su bagremove šume ili šume pitomog kestena.

U našim prirodnim uslovima, u pojedinim godinama, mogu se dobiti relativno cisti medovi od bagrema, lipe, vrijeska, kadulje, lavande, ruzmarina, suncokreta, pitomog kestena i nekih drugih biljaka. Porijeklo meda u odnosu na biljnu vrstu od koje potice najpouzdanije se utvrduje kroz analizu prisutnog polena koji se u manjoj ili vecoj mjeri uvek nalazi u svakom medu.

Da bismo pčelarima i potrošacima pomogli koliko-toliko da prilikom vrcanja ili kupovine prepoznaju vrste meda, pokušacemo da neke od njih opišemo. Mora se napomenuti da izvesne osobine, kao što su boja i aroma, variraju iz godine u godinu, ili zavise od tipa zemljišta ili drugih uslova.

Med od kadulje (pelina) je žuckasto smede boje ,izuzetno prijatnog ukusa ,vrlo sporo kristalizira,izuzetno cijenjen kao stoni i ljekoviti med ,i kao sortni med visoko se kotira zbog svog sastava i viskoziteta ,a najvise ga ima u planinskom krševitom i primorskom dijelu Crne Gore i Dalmacije.

Med od bagrema, kada je cist, skoro je bijelo zelenkaste boje, ima blag i prijatan ukus i vrlo sporo kristalizira. Veoma je cijenjen kao stoni med. Bagremov med prilikom vrcanja cesto se pomiješa sa prilicnim procentom livadskog meda i tada je više žuckaste boje.

Med od lipe je žut do crvenkast, ima miris na lipov cvet i cijenjen je od strane pcelara i dosta potrošaca.

Med od vrijeska je tamnožute boje, trpkog ali ipak prijatnog ukusa i brzo kristalizira.

Med od lavande potice iz Dalmacije, zlatne je boje i jako prijatne arome.

Suncokretov med je žute boje, oštrijeg ukusa i brzo kristalizira. Med od pitomog kestena je crveno-tamne boje, gorkog i pomalo neprijatnog ukusa, ali je cenjen zbog veceg sadržaja polena i mineralnih materija.

Livadski med potice od raznih trava koje u prvom redu pripadaju vrstama djetelina. Ovakav se med, pored bagremovog, najcešce srece kod nas u prodaji. Narocito je cenjen med sa planinskih livada. Boja ovog meda varira, ali je uglavnom crvenkasta.

Miješani med - vrlo cesto cujemo da se med naziva miješanim, a to je u stvari med koji nastaje još u košnici i dobija se na pojedinim podrucjima gdje više medonosnih biljaka cvjeta u isto vrijeme ili jedno za drugim ,i taj med spada u autohtone sorte medova i posebno je cijenjen zbog svog specificnog i ljekovitog sastava.

Šumski med može biti medljikovac koji je tamne boje i oporog ukusa, ali je zbog visokog sadržaja mineralnih materija jako cijenjen u nekim zemljama Evrope.

Fizicka svojstva meda

Za kvalitet meda kao prirodnu hranu veoma su važna i neka fizicka svojstva kao što su: higroskopnost, viskoznost, specificna težina, refraktivni indeks, polarizacioni efekt boja.
Osobina meda je da u prisustvu vazduha privlaci ili otpušta vlagu. Ako je relativna vlažnost vazduha 58 procenata u medu se nalazi oko 17,4 procenta vode, onda je ovim uspostavljena ravnoteža izmedu vlage u vazduhu i kolicine vode u medu. Prema tome, cim se vlažnost vazduha poveca, povecace se i procenat vode u medu, i to u prvom redu u površinskom delu posude u kojoj je med smešten. Obratno, ukoliko je vlažnost vazduha manja, med ce otpuštati vlagu iz sebe. To znaci da uvek postoji tendencija uspostavljanja ravnoteže. Ovo se može najbolje videti iz sledece tabele.

% vode u medu 16,1 17,4 21,5 28,9 33,9

% relativna vlažnost vazduha 52 58 66 76 81

Saznanje o higroskopnosti je od velikog znacaja kako za pcelare proizvodace tako i za potrošace meda, jer cuvavanjem ovog proizvoda u vlažnim prostorijama dolazi do uvecanja procenta vode u medu, a kao posledica toga med postaje podložan fermentaciji odnosno previranju pod uticajem kvasaca.

Viskozitet je osobina tecnosti da bude lepljiva i da se odupire curenju. Za jako viskozan med kaže se da je težak i kompaktan. Ova osobina je usko povezana sa gustinom i higroskopnosti meda. Gušci med je svakako i oznaka boljeg kvaliteta, ali neki previše gusti medovi zadaju teškoce pcelarima kada ih istresaju iz saca. Ukoliko se med zagreje do izvesnog stepena, viskozitet se smanjuje, ali ako to zagrevanje prede 35 stepeni, ne nože se više smanjiti viskozitet.

Specificna težina je težina meda u odredenoj jedinici zapremine. Nama je svima poznato da u staklenu teglu od jednog kilograma stane 1,3 do 1,4 kilograma meda. Naravno da specificna težina meda zavisi i od temperature i sadržine vode. Postoji jedan aparat za merenje specificne težine meda koji se zove hidrometar.

Refraktivni indeks je procenat vode u medu ustanovljen pomocu refraktometra. Ovo je veoma lak i brz nacin merenja i dovoljna je samo jedna kap meda za jedno citanje. Samo se mora uzeti više uzoraka i treba naziti odakle se dobijaju: sa površine ili dna posude ili bureta.

Boja je rezultat sposobnosti meda da apsorbuje svetlost razlicite svetlosne dužine. Ova osobina je od znacaja kada se radi o prodaji meda jer potrošaci u nekim regionima su prilagodeni izvesnoj vrsti meda sa specificnom bojom pa tu i traže. U velikim proizvodackim i potrošackim zemljama, kao što su SAD i neke druge, med se obavezno tipizira da bi se dobila ustaljena i željena boja. Med može biti skoro bezbojan pa do zatvorene crvene i potpuno tamne boje.

Skretanje polarizacione svetlosti kod prirodnog cvijetnog meda ide na lijevu stranu, a kod medljike na desnu. Ovo je pouzdan nacin da se otkrije prisustvo medljike u cvetnom medu.

Hemijski sastav meda

Da bi se na najpregledniji nacin stekao utisak o hemijskom sastavu meda prikazacemo rezultat analize 490 uzoraka americkih medova. Iako se medovi širom sveta u po necemu razlikuju, ipak ce za nas ovo biti jedna orijentacija kako bi iz naredne tabele saznali o svemu što se nalazi u prirodnom medu koji proizvodimo.

Glavni sastojci meda:

• Šeceri u medu
  - Fruktoza (vocni šecer)
  - Glukoza (groždani šecer)
  - Saharoza (tršcani šecer)
  - Maltoza i drugi disaharidi
  - Viši šeceri
• Voda / prirodna u medu
• Kisjeline (glukonska, limunska, jabucna,
• Mravlja, mlijecna, sircetna, aminokiseline i dr.)
• Proteini
• Pepeo (razni minerali)
• Razne manje komponente

Analiza naših medova pokazala je da se u njima ucešce redukcionih šecera kretalo od 69,11 do 74,5%, od toga je glukoze bilo 31,00 do 38,08% a fruktoze 35,43 do 41,37%. Pepeo se kretao izmedu 0,15 i 0,63%.

Pod nazivom razne manje komponente podrazumijevamo niz materija koje se nalaze u malim kolicinama, ali kao sastavni djelovi meda i te kako su važne. Tu spadaju : pigmenti i aromaticne materije koje daju medu boju i odredenu aromu, onda enzimi, invertaza, dijastaza, katalaza i fosfataza od kojih je najvažnija invertaza pomocu koje pcele pretvaraju složenu saharozu u proste šecere fruktozu i glukozu koji posle toga cine glavne sastojke meda. Sem toga, tu je i inhibin koji ima antibakterijska svojstva. U malim kolicinama je prisutno i nekoliko važnijih vitamina kao što su : B2, B6, X, C, K, folna i pantotenska kiselina. U medu ima i nešto tanina, a u šumskom u znatnoj meri acetilholin je takode prisutan.

Iz ovog pregleda možemo vidjeti da se u medu u najvecoj mjeri nalaze vocni i groždani šecer. Zreo cvijetni med sadrži malo saharoze. U našim medovima taj procenat može biti nešto veci nego americkim, ali ne treba da prede 5 procenata. Medljika može sadržati do oko 10 odsto saharoze i to je znatno više nego u cvijetnom medu.

Treba napomenuti da hemijski sastav meda varira i zavisi od mnogo faktora. Isto to važi i kada se radi o procesu dobijanja, skladištenja i cuvanja ovog proizvoda pijre nego se pojavi na tržištu.

Kristalizacija i falsifikovanje meda

Prirodni cvijetni med ce se posle istresanja iz saca ranije ili kasnije ukristalisati ili kako se to obicno kaže ušeceriti. To je sasvim normalna osobina prirodnog meda i pri tome procesu med ne gubi ništa od svojih osobina ili vrednosti. Ovo je i naucno dokazano. Postoje neki medovi koji se teže kristališu, kao što je to slucaj sa našim bagremovcem koji može ostati u tecnom stanju i nakon dijve godine. Ali, zato ima medova koji se vec u sacu mogu ukristalisati.

Kod jednog velikog dijela naših potrošaca meda ustaljena je odbojnost i nepovjerenje kada vide ukristalisani med. Takav med se cesto povezuje sa obicnim šecerom, odnosno sa medom koji je pravljen od šecera od strane nekog špekulanta ili nesavjesnog pcelara. Istinaje da jedan mali dio ljudi pokušava da se domogne zarade falsifikujuci med, ali je neosporna cinjenica da se najveci broj pcelara drži ustaljene tradicije i pravila da med prodaje onakav kakav je dobijen iz košnice. Svaki savjestan pcelar treba da pokuša, da na svaki nacin objasni kupcu vrijednost i prednost meda u originalnom stanju, bilo daje u tecnom ili kristalisanom obliku.

Ukristalisan med se može lako prevesti u tecno stanje, ako se pažljivo zagrijava na nižoj temperaturi za neko vrijeme. Nikako ne dozvoliti da med dode u direktan dodir sa izvorom zagrijavanja, vec posudu sa ukristalisanim medom treba staviti u posudu sa zagrijanom vodom. Temperatura vode ne treba da bude viša od 40 stepeni. I pored sve pažnje, med se prilikom zagrivanja može oštetiti i zato ga je mnogo bolje trošiti u kristalisanom stanju. Narocito je to pogodno ako su kristali fini i sitni. Takav med se lako maže po hlebu kao buter i narocito je pogodan za djecu jer se izbegava curenje i kapanje tecnog meda što cesto domacicama zadaje glavobolje.

Svako zna da se dobro priprmljeno slatko, gdje glavnu ulogu igra šecerni sirup, ne kristališe. Ukoliko i dode do kristalizacije, ovi kristali su obicno krupni i citava ušecerena tekstura nije potpuna. Tecni dio se nalazi kristala i iznad njih. Znaci, fakat je da je falsifikovani med nepravilno kristalisan i može se prepoznati. Na kraju da napomenemo da se ukristalisani med mnogo troši u severnoj Evropi, SAD, Novom Zelandu i drugdje. Postoji nacin selekcije željenih finih kristala koji se dodaju tecnom medu i na odredenoj temperaturi za kratko vrijeme dobija se fino ukristalisani med.

Fermentacija meda

Fermentaciju ili previranje meda uzrokuju vrste kvasaca koje mogu da podnesu vece koncentracije vocnog i groždanog šecera. Kao produku ovog procesa nastaju alkohol i ugljendioksid.

Alkohol se u prisustvu kiseonika razlaže u sircetnu kiselinu i vodu. Kao rezultat svega ovoga med dobija gorak ukus i na površini se javlja pjena. Da bi se izbjegla fermentacija meda treba ga vaditi iz košnice kada je skoro potpuno poklopljen i zreo. Takav med ce sadržati manji procenat vode i vecu koncentraciju šecera. U tom slucaju ce za kvasce biti daleko teže da zapocnu vrenje nego kada je med nezreo i sadrži više vode.

Ako se med cuva u vlažnoj prostoriji, površinski slojevi ce upijati vlagu iz vazduha i time smanjiti procenat šecera. Takav med ce biti podložan fermentaciji.

Prednosti i zaštita domaćeg meda

Raznovrsnost i bogatstvo biljnog svijeta u našoj zemlji, kao i geografski položaj Srbije i Crne Gore koja velikim delom gravitira Sredozemlju, omogacavaju našim pcelarima da proizvedu med izvrsnog kvaliteta.

Naši medovi su cenjeni i van zemlje. Med proizveden od naših pcelara ima vecu vrijednost u pogledu kvaliteta, nego uvezeni iz drugih regiona, a posebno iz prekomorskih zemalja.

Kao što su pcele dio prirodne okoline u kojoj se nalaze izvori nektara, tako smo i mi dio te iste okoline. Svi sastojci meda, a narocito oni koji se javljaju u malim kolicinama, odgovarace više našem organizmu i imace veci blagotvoran uticaj nego što ce to biti slucaj s medovima iz drugih udaljenih krajeva.

Kako se može zaštititi kvalitet domaceg meda? Zato ima više nacina. Najbolji je taj što ce svi, pocev od pcelara pa do trgovicke mreže obezbijediti vrhunski kvalitet uz pristupacne cijene i najvecu mogucu delatnost informativne službe. Domaci med se može obilježiti i specijalnim garantnim pakovanjem, kako se to cini u Njemackoj. Njemci su prihvatili domaci med po dvostruko višoj cijeni nego što je slucaj sa prekomorskim proizvodima. U krajnjem slucaju trebalo bi obavezati našu trgovacku mrežu da se više posveti unapredenju domace proizvodnje, pa ce time i potreba za uvozom biti manja.

Med kao prirodna hrana

Hranljiva i ljekovita vrijednost meda je od davnina priznata. Ljekari i dijeteticari su utvrdili da ta vrijednost ne dolazi smo od šecera koji je svakako najglavniji sastojak meda i daje mu osobinu visokokaloricne hrane, pogotovu što su šeceri u medu monosaharidi (prosti šeceri) za razliku od složenih kao što je to trgovacki (tršcani i šecer od repe).

Mineralni sastojci, vitamini, enzimi i antibakterijalne materije meda daju mu izuzetan znacaj u ishrani svih kategorija stanovništva, a u prvom redu djece i starijih osoba.

U ishrani odojcadi i ostale djece, mnogi lekari preporucuju da se mlijeku dodaje med, pošto je u mnogim eksperimentima mlijeko zasladeno medom pokazalo daleko bolje rezultate kod ishrane djece, nego što je to bio slucaj kad je upotrebljavan šecer.

Stare osobe su redovnim uzimanjem meda povracale snagu i popravljale funkcije skoro svih organa u svom organizmu. Zato se u nekim zemljama med naziv i "mleko za stare". Jedan americki ljekar je svojevremeno rekao: "Ono što krava daje mladima, pcela daje starima".

Kao izvor mineralnih materija koje su neophodne svakom organizmu, med je od izuzetnog znacaja. Mineralne materije, neophodne za normalno obavljanje funkcija našeg tijela, dolaze od elemenata koje organizam treba u vecoj kolicini, a to su: kalcijum, magnezijum, natrijum, sumpor, hlor i gvožde. Postoje takode i hemijski elementi koje organizam treba u malim kolicinama, tako reci u trgovinama. To su bakar, jod, mangan, kobalt, cink, molidben. Svi ovi neorganski elementi igraju razlicite ali vrlo važne uloge u izgradnji skeleta, ulaze u sastav celija kao osnovnih jedinica našeg tijela, služe kao regulatori kisjelosti i deluju u okviru enzimatskog sistema. Mineralni elementi, kao što su bakar, gvožde, mangan, važni su za obnavljanje krvi. Nedostatak gvožda u krvi izaziva anemiju. Anemija se vrlo cesto javlja kod žena i djece. U dobroj dijeti treba da se nade bar 12 miligrama gvožda dnevno.

Kolicina kalijuma, kalcijuma, gvožda, aluminijuma, magnezijuma, mangana i kobalta veca u tamnim medovima nego u svjetlijim. Iako su svijetli medovi popularniji kod naših potrošaca, analize nas upucuju na to da tamne medove ne treba izbegavati, jer su u svakom slucaju vredniji u pogledu mineralnog sastava. Vidimo da se ovde nalaze skoro svi elementi neophodni za naš metabolizam. To ne znaci da i u drugim vrstama hrane nema ovih materija, ali je ipak jedan od najboljih izvora ovaj pcelinji proizvod. Jer moderna prerada hrane poremecuje njen mineralni sastav i biološki sistem koji pospješuje korišcenje tih elemenata.

Iz pregleda hemijskog satava, vidjeli smo da su tu razni vitamini, neki u vecoj, a drugi u manjoj kolicini. Ovo dolazi uglavnom zbog prisustva polena u medu pošto skoro svaki med sadrži izvestan broj polenovih zrnaca.
Med kao hrana ima ogromne prednosti kada se uporedi sa tršcanim šecerom i šecerom od repe raznim vrstama fabrikovanih sirupa i skroba kao izvora energije. Naš organizam je prinuden da ove šecere razlaže na proste sastojke dok su to pcele vec ucinile sa sahrozom iz nektara pomocu fermenta invertaze. Ovim je naš organizam osloboden tog napora tako da glukoza prelazi direktno iz probavnog trakta u krv pa se to isto dogada i sa fruktozom, samo nešto sporije.

Za osobe koje imaju slabo varenje, ili njihov organizam ne luci enzime invertazu i amilazu, med je zaista veoma važna potreba.

U poslednje vrijeme, sve je više dokaza da pretjerana upotreba saharoze u vidu šecera i raznih sirupa u najmanju ruku može biti vrlo štetna za ljudski organizam. Postoje dokazi da su izvesna srcana oboljenja usko povezana sa pretjeranim konzumiranjem šecera od trske i repe. Takve i slicne negativne pojave nikada nisu nadene u medu.

Za sportiste, planinare, ronioce i sve ostale koji se bave napornim poslovima, dužeg ili kraceg trajanja, med je izanredan izvor kalorija koji ce najneposrednije uticati na povecanje snage u organizmu. Ovo su još znali stari Grci kada su se pripremali da ucestvuju na olimpijskim igrama. Danas je vecina obicnih ljudi ukljucena u sistem industrijske prozvodnje na traci. Ovaj nacin rada vrlo brzo iscrpljuje i pravi nas umornim. Sigurno je da bi konzumiranje meda u toku radnog vremena u vidu brzo spravljenog napitka sa cajem ili mlekom uticalo na povecanje produktivnosti rada i smanjenje nesreca pri radu. Slicno je i kod dece u školama. Naša preduzeca i ustanove mogle bi da pokušaju sa ovakvim poduhvatom, to bi sigurno bilo u skladu sa potrebom našeg daljeg napretka. Svakodnevna upotreba meda u ishrani bi uticala na produženje aktivnog života pojedinca i to bi za zajednicu bila od ogromne koristi.

Poznato je da u jednoj od najvecih skupina stogodišnjaka koji žive u reonu Kavkaza, med kao hrana ima veoma istaknutu ulogu. Neki lekari se slažu da pored ostalih uslova ovi ljudi treba da zahvale za svoj dug život u mnogome i obilnom konzumiranju meda.

Poznato je da u jednom dijelu Rusije ima preko 120 stogodišnjaka a da su 109 od njih pcelari I da su svi oni dobroga zdravlja, stoga se moze zakljuciti da i samo nazovimo druženje sa pcelama pozitivno utice na naše zdravlje a posebno upotreba pcelinjih proizvoda što je vec opšte poznato.

Upotreba meda radi suzbijanja raznih oboljenja

Sem svoje hranljive i dijetetske vrijednosti, med je od davnina bio jedno od najuspješnijih terapeutskih sredstava. Duga je lista starih podataka o upotrebi meda kao lijeka od strane ranijih civilizacija. U današnje doba sve je više ljekara i medicinskih ustanova koje preporucuju med kao profilakticno i ljekovito sredstvo.

Istina, ima još ljekara koji iz ovih ili onih razloga ne poklanjaju dužnu pažnju medu kao izuzetno vrijednoj materiji za ljudsko zdravlje. Takvih lekara je dosta u Americi gdje su lekarska društva i mocna farmaceutska industrija vec duže vremena zainteresovani za plasiranje vještackih preparata koji vrlo cesto više škode organizmu nego što mu koriste.

Prije nekih 50 godina pojavila se u SAD cuvena knjiga "Narodna medicina" (Folk Medicine) u kojoj doktor Jarvis pokazuje koliku vrijednost ima med u održavanju zdravlja naroda. Knjiga je doživjela na desetine izdanja i milionski tiraž uprkos žestokih napada od strane ljekarskog društva. Još jedna druga knjiga doživela je svetski publicitet. Ona je poznata pod imenom "Pcele krilati farmaceuti" i napisao ju je cuveni sovjetski ljekar N.P. Jojriš. Prije izvjesnog vremena, ova knjiga je prevedena i štampana na našem jeziku. Zbog ogranicenog prostora ovdje cemo sasvim ukratko prikazati primjenu meda kao lijeka.

Odavno je poznato da je med izvanredan u zarašcivanju rana, bilo da su to mehanicki otvorene posjekotine, cirevi ili opekotine. Pod uticajem meda, pojacava se dovod krvi i limfe do rane. Limfa mehanicki ispira bakterije a fagociti ih pojacano stimulišu. Inace, i sam med ima baktericidna i bakteristaticna svojstva. Zbog visoke koncentracije šecera, med u dodiru sa bakterijinom opnom izvlaci vodu i automatski je uništava.

Med se može korisno upotrijebiti u nekim vrstama zapaljenja ociju. Za ovo su znali stari Egipcani. U svakom slucaju kad se radi o ocima, treba konsultovati ljekara specijalistu.

Kod kožnih oboljenja zna se da su stari Kinezi i Indusi mazali cijelo tijelo medom da bi ubrzali lijecenje malih boginja. Rusi su imali dobre rezultate kad su lijecili tuberkulozu kože medom.

Ako se inhalira 10 odsto rastvor meda, prema ruskim ispitivanjima i ranijim iskustvima, med djeluje ne samo na sluznicu nosa i grla, vec takode i na alveole pluca kroz koje dospijeva u krv. Na taj nacin se uništavaju bakterije u disajnim organima i uklanjaju smetnje za disanje.

Med je narocito koristan kada se radi o nazebu. Kod ovog oboljenja preporucuje se da se med uzima sa toplim mlijekom, sokom od limuna i u toplom. Za ovu svrhu najbolji je lipov med jer pojacava znojenje. Naravno, za vreme lijecenja treba ostati dva do tri dana u krevetu.

U toku cvjetanja raznih biljaka, javlja se kod nekih osoba polenska groznica, jer se svuda oko nas u to vreme nalazi mnogo cvjetnog praha u vazduhu. Mi udišemo taj polen i on iritira naše disajne organe. Kao najbolja preventiva pa i lijek, u mnogim slucajevima, odlicno pomaže konzumiranje prirodnog cvijetnog meda iz neposredne okoline. Sa ovim treba poceti na nekoliko nedelja prije pojave polena da bi se osobe privikle na polen koji ce tek doci.

Doktor Džervis (Jarvis) preporucuje med u sacu ili medne poklopce, koji se sa nešto meda skidaju prije vrcanja otklopljenog meda. Postoje podaci u literaturi da med dobro utice na proces varenja. Smatra se da med odlicno deluje protiv zatvora.

Prema ruskim nalazima, med dobro deluje kod cira na stomaku, a djeluje dvojako : lokalno potpomaže zarastanje cira i jaca ceo organizam, narocito nervni sistem. Kod cira potrebno je da se med uzima jedan ili dva casa prije jela.

U poslednje vreme, kod oboljenja jetre i žucnih kanala, pocelo se na ruskim klinikama sa primjenom meda u cilju lijecenja. Blagotvorno delovanje meda objašnjava se njegovim hemijsko-biološkim svojstvima i visokom sadržinom glukoze. Ovim se povecavaju rezerve glikogena u jetri i pojacavaju funkcije ovog veoma važnog organa.

Kada se radi o dijabetesu, treba biti obazriv u konzumiranju meda iako je to u nekim slucajevima moguce. I kod ove bolesti treba tražiti savjete ljekara.

Bubrežnim bolesnicima se preporucuje med kao jedan od najvažnijih sastojaka dijete. Med treba uzimati sa cajem od šipuraka. Kod pijeska u bubrezima, savetuje se po jedna kašika maslinovog ulja sa limunom i medom tri puta dnevno.

Kod nesanice doktor Džervis (Jarvis) savetuje da se prije spavanja uzme po jedna kašika meda. Još je bolje pomiješati med sa nešto jabucnog sirceta. Ukoliko istog nema med treba rastvoriti u toploj vodi ili nekom od cajeva za umirenje.

Kod srčanih bolesti raznih vrsta med ima dragocjenu ulogu u jacanju oslabljenih srcanih mišica. Bolesnici treba da ga upotrebljavaju redovno po 50 do 140 grama dnevno.

Postoji još mnogo bolesti i slucajeva gdje med može biti od koristi kao preventiva i lijek. U narodu se zna za mnogo recepata o tome. Mi ne mislimo da se može ovde zalaziti u takve detalje.

Da ne propuštimo još jednu primjenu koja može korisno poslužiti kako pcelarima tako i onima koji ne drže pcele. Uslucaju uboda pcele, kap meda na mesto gdje je izvadena žaoka. ako se odmah stavi, sprecice otok i neprijatan bol ce brzo nestati.

Inace, kada se radi o svim težim oboljenjima obavezno treba konsultovati ljekara o direktnoj primjeni meda. Sigurno je da ce se svaki ljekar složiti da je med izvanredan izvor energije za oboljeli organizam, a energija je baza za borbu protiv slabljenja organizma. Niko nece pogriješiti ako med bude upotrebljavao redovno, jer je to najbolja i najcistija hrana i sigurno je da ce doprinijeti da nam organizam ostane zdrav i dugovjecan.

Ne smijemo zaboraviti da napomenomo da se kod nekih naroda ispoljava izvesna vrsta alergije i grceva u stomaku poslije upotrebe meda. To narocito dolazi ako je med uzet bez vode, na prazan stomak. U težim slucajevima, narocito kod djece, može se javiti vrsta koprivnjace. Slicno je i kada se radi o alergiji prema nekim drugim proizvodima. Kod pojave grceva, najbolje je uzeti med, sa drugom hranom ili sa više vode.

Kako se upotrebljava med

Kod nas se najveci deo meda konzumira za dorucak sa hlebom i cajem, domacice pripremaju i neke vrste kolaca koji su poznati pod imenom medenjaci. U pekarstvu se upotrebljava nešto meda a proizvode se neke vrste bonbona i ratluka na bazi meda. U odnosu na neke druge zemlje, to je vrlo ogranicena upotreba meda. Kao primer drugacije prakse navešcemo da se u SAD jedna trecina od celokupne proizvodnje meda upotrebi u pekarskoj industriji. Glavni razlog za ovako veliku upotrebu u pekarstvu dolazi zbog osobine meda da zadržava vlagu u hlebu u toku dužeg perioda. Obicno se dodaje oko 4 do 5 procenata tecnog meda testu, za kvasac, koji cini hleb razrudenim, med je najbolji energetski materijal. Sem toga, hleb dobija izvanrednu boju zbog djelimicne karamelizacije na površini hleba.

Pri pravljenju torti i kolaca, najbolje je zameniti 25 do 50 procenata šecera medom. Ako se ide na 70 do 100 odsto meda, onda se mora dodavati bikarbona soda. Kod upotrebe meda pri pravljenju kolaca, mora se paziti na odmjeravanje kolicine jer med sadrži skoro 20 odsto vode i za tu kolicinu treba smanjiti ucešce vode u kolacu.

Kod nas je rasprostranjena praksa pravljenja slatkog od raznog voca i tu dio šecera treba zamijeniti medom. Obicno je to jedna polovina od upotrebljene kolicine šecera. Slatko kuvati na slaboj vatri i upotrebiti samo najzdravije voce dobro ocišceno i oprano.

Od meda se može praviti i izvanredan sladoled. I tu se šecer može zameniti medom do 60 procenata od kolicine šecera. U SAD se vec duže vremena prodaje fino kristalisan med pomešan sa vocem u prahu. Med pomešan sa buterom nailazi u americkim super-marketima na vrlo dobar prijem. To važi i za pasterizovano mleko. Nama može izgledati cudno, ali je fakat da su viršle napravljene od mesa kome se dodaje izvesna kolicina meda veoma popularne u SAD.

Od meda se može praviti i alkoholno pice zvano medovina i medno vino. Medno vino je tradicionalno pice Slovena i narocito se mnogo proizvodi u Poljskoj i nekim krajevima Crne Gore.